W dniu 30 kwietnia 2020 r. Sejm uchwalił ustawę - o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw - czyli tzw. ustawę antyprzemocową. Wprowadza ona regulację dotyczącą m.in. nakazu opuszczenia miejsca zamieszkania przez sprawców przemocy domowej, w celu niezwłocznego odizolowania ich od swoich ofiar. Ustawa została uchwalona niemal jednogłośnie w związku z tym istnieje duże prawdopodobieństwo, że trafi do podpisu na biurko Prezydenta w niezmienionej formie, i wejdzie w życie po upływie 6 miesięcy od dnia jej ogłoszenia.
Regulacja przewiduje dwa rodzaje postępowania: przedsądowy i sądowy. W pierwszym, istotne kompetencje zostały przekazane policjantom i żołnierzom Żandarmerii Wojskowej (tym ostatnim w stosunku do sprawców będących żołnierzami). Mają oni prawo wydać wobec osoby stosującej przemoc w rodzinie, stwarzającej zagrożenie dla życia lub zdrowia osoby dotkniętej tą przemocą, nakaz natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia (art. 15aa ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji; art. 18a ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych). Nakaz i zakaz są natychmiast wykonalne. Przysługuje na nie zażalenie do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce położenia wspólnie zajmowanego mieszkania. Wnosi się je w terminie 3 dni od dnia doręczenia nakazu lub zakazu. Sąd powinien rozpoznać je niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni.
Co do zasady nakaz lub zakaz tracą moc po upływie czternastu dni od dnia ich wydania.
W przypadku wszczęcia drugiego etapu tj. postępowania sądowego o zobowiązanie sprawcy do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania lub zakazu zbliżania się, wówczas w trybie zabezpieczenia Sąd może wydłużyć termin obowiązywania nakazów i zakazów wydanych wcześniej przez policjanta lub żandarma.
Postępowanie sądowe prowadzone jest na wniosek. Sąd orzeka po przeprowadzeniu rozprawy. Ustawa przewiduje, że orzeczenie w pierwszej instancji powinno zostać wydane w terminie jednego miesiąca od dnia wniesienia wniosku.
Uwzględniając wniosek Sąd zobowiązuje osobę stosującą przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazuje zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Postanowienie jest skuteczne i wykonalne z chwilą ogłoszenia. Sąd może je zmienić lub uchylić w razie zmiany okoliczności, nawet gdy jest prawomocne.
Na postanowienie Sądu przysługuje apelacja, która powinna zostać rozpoznana w terminie 1 miesiąca od dnia jej wniesienia.
Warto również wspomnieć, że zgodnie z ustawą niezastosowanie się do wydanego przez Policję lub Żandarmerię Wojskową nakazu lub zakazu oraz do postanowień Sądu - podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny. Ponadto Policja i Żandarmeria będą uprawnione do stosowania przymusu wobec osób, które łamią ww. zakazy i nakazy.
Osoby domagające się ochrony będą zwolnione z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych. Ofiary będą też mogły uzyskać pomoc psychologiczną.
Jak wynika z danych podanych przez Biuro Komunikacji Promocji Ministerstwa Sprawiedliwości, które powołuje się na statystyki Policji, rocznie prawie 250 tys. osób w Polsce może być dotkniętych lub zagrożonych przemocą domową.